US NAVY
F6F HELLCAT / F8F BEARCAT PILOT
NAS SPOKANE, WA
Ο Tomi Zografos γεννήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1923, γιος του Παναγιώτη (Peter) Ζωγράφου (1886–1953) από τη Νεμέα, κοντά στην Κόρινθο στην Πελοπόννησο, και της Αναστασίας Ζωγράφου (1899–1991), επίσης από τη Νεμέα. Για περισσότερα από 15 χρόνια, ο πατέρας του διατηρούσε το Lyric Shoeshine Parlor στο κτήριο Lindell πριν μεταφέρει την επιχείρηση στο Paulsen Building. Ο εγγονός του, και γιος του Tomi, Greg Zografos, μοιράστηκε την ακόλουθη οικογενειακή ιστορία:
«Ο παππούς μου, ο Παναγιώτης Ζωγράφος, ήρθε στις Ηνωμένες Πολιτείες όταν ήταν έφηβος και δούλεψε στους σιδηρόδρομους, νομίζω. Ήταν από τη Νεμέα. Κάποια στιγμή έγραψε πίσω στην πατρίδα για να του στείλουν νύφη, και η γιαγιά μου ήρθε ως «νύφη δι' αλληλογραφίας». Η ιστορία λέει ότι και οι δύο απογοητεύτηκαν! Ο παππούς είχε πει ψέματα για την ηλικία του και εκείνη ήταν θυμωμένη που ήταν μεγαλύτερος. Η γιαγιά, από την άλλη, είχε σπάσει το παπούτσι της στο ταξίδι και κούτσαινε — ο παππούς νόμιζε πως ήταν όντως κουτσή. Τελικά όμως όλα πήγαν καλά. Άνοιξε επιχείρηση γυαλίσματος παπουτσιών στο Spokane της Washington».
Η Αναστασία ήταν ιδιαίτερα ενεργή στην ελληνοαμερικανική κοινότητα, υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρώην πρόεδρος του παραρτήματος Daughters of Penelope στο Spokane.
Μετά την αποφοίτησή του από το Λύκειο Lewis and Clark, ο Τomi κατατάχθηκε στο Πολεμικό Ναυτικό των Η.Π.Α. στις 28 Σεπτεμβρίου 1942, από το κέντρο νεοσυλλέκτων NCAB στο Seattle της Washington. Επιλέχθηκε ως δόκιμος αεροπόρος στις 31 Δεκεμβρίου 1942 μέσω του προγράμματος AvCad V-5. Ξεκίνησε την αρχική εκπαίδευση πτήσης στη Ναυτική Αεροπορική Βάση (NAS) Oakland της Καλιφόρνια τον Μάιο του 1943, πετώντας με τα N2S-3 και N2S-4 Kaydet — ναυτικές εκδόσεις του θρυλικού Boeing-Stearman Model 75. Πραγματοποίησε την πρώτη του σόλο πτήση κατά την έκτη έξοδο στις 6 Ιουνίου 1943, με το N2S-3 BuNo 05252 για μία ώρα και 36 λεπτά. Η εκπαίδευση συνεχίστηκε μέχρι τα τέλη Ιουνίου και ακολούθως μεταφέρθηκε στο NAS Livermore, όπου πέταξε και πάλι Kaydet έως τις 6 Αυγούστου 1943. Αφού πήρε ολιγοήμερη άδεια, παρουσιάστηκε στο NAS Corpus Christi στο Τέξας για βασική εκπαίδευση πτήσης. Εκεί ξεκίνησε με SNV-1 Valiant στις 23 Αυγούστου 1943 και έκανε σόλο την επόμενη ημέρα με το BuNo 12893. Ολοκλήρωσε τη βασική εκπαίδευση στις 26 Οκτωβρίου 1943. Αμέσως μετά προχώρησε σε προκεχωρημένη εκπαίδευση και παρέμεινε στο Corpus Christi, όπου πέταξε το SNJ — την αμερικανική ναυτική έκδοση του North American Τexan γνωστού και ως Harvard στον υπόλοιπο κόσμο. Έπειτα από δύο πτήσεις εξοικείωσης στις 4 Νοεμβρίου 1943, έκανε την πρώτη του σόλο στις 5 Νοεμβρίου 1943, με SNJ-4 BuNo 09956. Ολοκλήρωσε την εκπαίδευση στις 21 Δεκεμβρίου 1943 με εξειδίκευση σε σόλο πτήσεις, σχηματισμούς και βασική προσβολή στόχων. Στις 24 Δεκεμβρίου 1943, του απονεμήθηκαν οι χρυσές πτέρυγες του ιπταμένου της Ναυτικής Αεροπορίας και προήχθη σε Σημαιοφόρο (Ensign) USNR. Εν αναμονή της τοποθέτησης του είτε σε Μοίρα Βομβαρδισμού είτε σε Μοίρα Δίωξης, στις 4 Ιανουαρίου 1944 μεταφέρθηκε στη Μοίρα Βομβαρδισμού-Αναγνώρισης 3 (VSB-3). Εκεί ξεκίνησε να πετά με SNJ, συνοδευόμενος από ανώτερους αξιωματικούς. Πολύ σύντομα του επετράπη να πετάει μόνος του το SBD-4 Dauntless, ειδικά το BuNo 10353 — το περίφημο αεροπλάνο που είχε διακριθεί στην αεροναυμαχία στην Ατόλη Midway.
Εκπαιδεύτηκε σε τακτικές κάθετης εφόρμησης και ολοκλήρωσε το πρόγραμμα στις 23 Φεβρουαρίου 1944. Αν και ανέμενε μάχιμη αποστολή στον Ειρηνικό, εστάλη στο NAS Jacksonville για περαιτέρω εκπαίδευση μέχρι τις 19 Απριλίου 1944. Μετά από ανάπαυση δύο εβδομάδων, μεταφέρθηκε στο NAS Fort Lauderdale, όπου πέταξε διάφορους τύπους αεροσκαφών. Στις 3 Μαΐου 1944, πραγματοποίησε την πρώτη του σόλο σε TBF-1 Avenger (BuNo 05985). Στις 24 Ιουνίου, πέταξε για πρώτη φορά OS2U Kingfisher (BuNo 09424). Τον επόμενο μήνα, ολοκλήρωσε προσνηώσεις σε αεροπλανοφόρο με SBD στο USS Wolverine, με οκτώ επιτυχείς προσγειώσεις — ένα κορυφαίο ορόσημο στην καριέρα του. Στο Fort Lauderdale συνέχισε να πετά SBD και OS2U. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1944, πέταξε για πρώτη φορά καταδιωκτικό αεροσκάφος, ένα FM-1 Wildcat (BuNo 46827) και αργότερα την έκδοση FM-2. Αυτή η μετάβαση σηματοδότησε στροφή στον ρόλο του. Το ημερολόγιό του δείχνει ότι μεταφέρθηκε σε Μοίρα Μαχητικών (VF) τον Οκτώβριο 1944, αν και ο αριθμός Μοίρας δεν αναφέρεται. Παράλληλα, πέταξε για πρώτη φορά με το Curtiss SB2C Helldiver (BuNo 18606). Στις 16 Οκτωβρίου 1944, με FM-2 BuNo 16176, αναγκάστηκε να προσγειωθεί εκτάκτως όταν ξέμεινε από καύσιμα κατά την τέταρτη έξοδο της ημέρας, σε πτήση από το Quonset Point προς το Belle Haven. Μέχρι τον Δεκέμβριο 1944, συνέχισε τις πτήσεις με SNJ και SB2C εν αναμονή της επιχειρησιακής του τοποθέτησης στον Ειρηνικό. Από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο 1945, πέταξε μόλις 17 εξόδους αλλά άρχισε να εξοικειώνεται με το F6F Hellcat. Η πρώτη του πτήση με F6F-3 (BuNo 41909) ήταν στις 5 Φεβρουαρίου 1945, και τον επόμενο μήνα μεταπήδησε στο F6F-5N νυχτερινής δίωξης. Με 602,5 ώρες πτήσης, στις 10 Μαΐου 1945 ανατέθηκε επίσημα στη VF-44, η οποία εκπαιδευόταν για την δεύτερη πολεμική της περιοδεία. Ασκούσε επιπλέον και χρέη Landing Signal Officer (LSO) και πραγματοποίησε πολλές πτήσεις με Hellcat έως και τον Αύγουστο 1945, όταν η Ιαπωνία παραδόθηκε. Τότε πέταξε για πρώτη φορά μαζί με τον επίσης Ελληνοαμερικανό πιλότο Jim Paras. Μετά τη λήξη του πολέμου, αποχώρησε από τη VF-44 και τοποθετήθηκε στο NAS Pasco στην Washington. Συνέχισε να πετάει αεροσκάφη συνδέσμου έως τον Ιανουάριο 1946, οπότε και απολύθηκε από την ενεργό υπηρεσία. Σύμφωνα με τον γιο του, Greg:
«Κατά τον πόλεμο, η γιαγιά μου προσευχόταν συνεχώς να επιστρέψει ο γιος της. Μια νύχτα είδε στον ύπνο της τον Ιησού να καλεί τα αρνιά να γυρίσουν σπίτι. Την επόμενη μέρα τελείωσε ο πόλεμος. Πίστευε ότι η προσευχή της σταμάτησε τον πόλεμο. Ποιος ξέρει… ίσως είχε δίκιο!»
Επίσημη πορτραίτο του Σημαιοφόρου Ζωγράφου με τις χαρακτηριστικές Χρυσές Πτέρυγες, στο κάτω δεξί μέρος της εικόνας, ένδειξη της πιστοποίησής του ως πιλότος του Πολεμικού Ναυτικού των Η.Π.Α.. (Dr. Greg Zografos)
Ο Tomi Zografos καθισμένος στο πιλοτήριο ενός F6F Hellcat, κρατώντας στο χέρι του το μικρόφωνο του ασυρμάτου. (Dr. Greg Zografos)
Αναμνηστική φωτογραφία της Μοίρας Μαχητικών VF-44 του Πολεμικού Ναυτικού των Η.Π.Α., περί τα τέλη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Σημαιοφόρος Tomi Zografos διακρίνεται στη δεύτερη σειρά από κάτω, τρίτος από τα δεξιά. (USN)
Ένα Grumman F6F-5 Hellcat της Εφεδρείας του Ναυτικού των Η.Π.Α., με διακριτικά του NAS Spokane, περίπου την περίοδο 1949–1951, φέρει τη χαρακτηριστική μεταπολεμική πορτοκαλί ζώνη στην άτρακτο, η οποία καθιερώθηκε για τα αεροσκάφη της Εφεδρείας με οδηγία του Γραφείου Αεροναυπηγικής (Bureau of Aeronautics) το 1946, για λόγους αναγνώρισης κατά τις επιχειρήσεις εν καιρώ ειρήνης. Το Hellcat, ένα από τα πιο επιτυχημένα μαχητικά καταστρώματος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, παρέμεινε σε ευρεία χρήση από μοίρες της Ναυτικής Εφεδρείας μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1940 και τις αρχές της δεκαετίας του 1950, χάρη στην αντοχή, την ευκολία συντήρησης και την αξιοπιστία του στην προκεχωρημένη εκπαίδευση πτήσεων. Ο Ανθυποπλοίαρχος Tomi Zografos πέταξε αεροσκάφη αυτού του τύπου κατά την υπηρεσία του στην Εφεδρεία στο NAS Spokane, όπου επανεκπαιδεύτηκε ως πιλότος καταδιωκτικών, έχοντας προηγουμένως πετάξει και με τορπιλοπλάνα αλλά και βομβαρδιστικά. Ήταν σε ένα τέτοιο Hellcat όταν ο Zografos και ο επίσης ελληνοαμερικανός πιλότος Ανθυποπλοίαρχος James Paras συνομιλούσαν στα ελληνικά μέσω του ασυρμάτου της μοίρας — περιστατικό που δημοσιεύθηκε στις 14 Αυγούστου 1951 στην εφημερίδα The Spokesman-Review, με τίτλο: “Strange Talk Puzzles Navy.” Η επιγραφή “NAVY – SPOKANE” στο αεροσκάφος και ο κωδικός ουράς “N” το συνδέουν άμεσα με τις εφεδρικές μονάδες της περιοχής του Βορειοδυτικού Ειρηνικού κατά την πρώιμη περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. (Copyright Gaetan Marie)
Στις 26 Σεπτεμβρίου 1946, ο Tomi Zografos παντρεύτηκε τη Mary Panagos, επίσης ελληνοαμερικανίδα από το Spokane, με ρίζες από το Λιδωρίκι της Φωκίδας. Τα επόμενα χρόνια το ζευγάρι ευλογήθηκε με τέσσερις γιους, τους Peter (1948), Dean (1950), Gregory (1956) και Stephen (1960). Ο Ζοgrafos τις πτήσεις. Το ημερολόγιο πτήσεων του δείχνει ότι για τον επόμενο χρόνο, πραγματοποίησε αρκετές εξόδους κάθε μήνα, κυρίως με το Grumman Hellcat. Τον Ιούνιο του 1949, εντάχθηκε μία Μοίρα Εφεδρείας καταδιωκτικών με έδρα το NAS Spokane, στην Washington. Οι μήνες Ιούνιος και Ιούλιος υπήρξαν ιδιαίτερα παραγωγικοί, με 42 καταγεγραμμένες πτήσεις την περίοδο αυτή. Ένα ξεχωριστό περιστατικό συνέβη κατά τη διάρκεια πτήσεων από το NAS Spokane (γνωστό και ως Fairchild AFB λόγω της συνύπαρξης μόνιμης αεροπορικής βάσης των ΗΠΑ στο ίδιο πεδίο). Ο γιος του, Greg, θυμάται:
«Όπως ίσως ξέρεις, ο πατέρας μου και ο Jim Paras έκαναν μια φάρσα στη βάση Fairchild που δημοσιεύτηκε στις τοπικές εφημερίδες. Θα σου πω πώς μου την διηγήθηκε. Η Αεροπορία και το Ναυτικό έκαναν κοινή άσκηση στο Fairchild. Εκείνη την εποχή η Σοβιετική Ένωση θεωρείτο η μεγαλύτερη απειλή. Το σενάριο ήταν να προσομοιώσουν οι πιλότοι toy Nαυτικού μια ρωσική επίθεση στη βάση, και η Αεροπορία να αντιδράσει. Οι πιλότοι του Ναυτικού είχαν λάβει συγκεκριμένες οδηγίες ως προς την κατεύθυνση και το ύψος της επίθεσης. Ο πατέρας μου και ο Jimmy Paras θεώρησαν ανούσιο να προσομοιάσουν αιφνιδιαστική επίθεση όταν το άλλο στρατόπεδο γνώριζε τα πάντα. Επειδή και οι δύο μιλούσαν άπταιστα ελληνικά, συνεννοήθηκαν στα ελληνικά και άλλαξαν το σχέδιο επίθεσης: προσέγγισαν από διαφορετική κατεύθυνση και υψόμετρο. Φώναξαν στο ασύρματο: «Ζήτω η Ελλάς!» Αυτό το σήμα καταγράφηκε στη βάση, και οι ασυρματιστές της Αεροπορίας πανικοβλήθηκαν ακούγοντας άγνωστη γλώσσα στον αέρα. Νόμισαν ότι οι Ρώσοι πραγματικά επιτίθενται! Ο στρατηγός της Αεροπορίας ήταν έτοιμος να δώσει εντολή να τους καταρρίψουν, αλλά ευτυχώς ο διοικητής του Ναυτικού τον καθησύχασε. Του είπε: «Μην ανησυχείτε, είναι απλώς το δικό μας «ελληνικό ναυτικό’». Φυσικά έγινε μεγάλος θόρυβος και η ιστορία δημοσιεύτηκε στον Τύπο. Ήταν πραγματικά ξεκαρδιστικό!»
Από τα τέλη του 1949 μέχρι τον Ιούλιο 1950, η πτητική του δραστηριότητα περιορίστηκε, για να επιστρέψει σε φυσιολογικά επίπεδα τον Αύγουστο του 1950. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1950, πέταξε για πρώτη φορά το Grumman F8F-1 Bearcat, με το BuNo 21465. Τα επόμενα χρόνια, εκτελούσε 2–5 εξόδους τον μήνα, κυρίως για τη διατήρηση της ικανότητάς του στο Bearcat. Αξιοσημείωτο είναι πως κάθε Αύγουστο είχε αυξημένο αριθμό πτήσεων. Ο Ζωγράφος συνέχισε να πετά μέχρι τον Φεβρουάριο του 1953, όταν αποστρατεύτηκε επισήμως από το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ. Δυστυχώς, την ίδια χρονιά έχασε τον πατέρα του, Παναγιώτη, από ασθένεια. Μετά την αποστράτευσή του, ο Τomi εργάστηκε αρχικά στο κατάστημα καπέλων "John’s Hat Shop" στο κέντρο του Spokane και στη συνέχεια στο Bell Furniture, όπου εργάστηκε για 32 χρόνια, φτάνοντας στη θέση του γενικού διευθυντή. Ήταν ισόβιο μέλος και ενεργός υποστηρικτής της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας της Αγίας Τριάδος στο Spokane, και πρώην πρόεδρος της AHEPA. Επισκέφθηκε και την Ελλάδα, και ο Greg θυμάται:
«Είχαμε πάει με τους γονείς μου στην Ελλάδα μια φορά — ήταν ένα υπέροχο ταξίδι. Θυμάμαι που με εξέπληξε το ότι του πατέρα μου δεν του άρεσε να πετάει. Τον ρώτησα, «Μα πώς είναι δυνατόν να ήσουν πιλότος μαχητικού και να μη σου αρέσει το αεροπλάνο;» Και μου είπε, «Δεν μου αρέσει να κάθομαι πίσω.» Δεν ήταν το πέταγμα που τον ενοχλούσε — απλώς ήθελε να έχει τον έλεγχο!»
Αν και υπηρέτησε κατά τη διάρκεια των δύσκολων χρόνων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ποτέ δεν μίλησε για τις εμπειρίες του στην οικογένεια. Όπως λέει ο Γρηγόρης:
«Ο πατέρας μου ποτέ δεν μιλούσε για τη θητεία του. Τον ρώτησα μια φορά. Ήταν την εποχή που πολλοί προσπαθούσαν να αποφύγουν τη στράτευση στο Βιετνάμ. Τον ρώτησα, «Γιατί η δική μου γενιά ψάχνει τρόπους να το αποφύγει, ενώ η δική σας πήγε και κατατάχθηκε, χωρίς να ξέρει αν θα γυρίσει ποτέ;» Και μου απάντησε: «Δεν είχαμε καμία προσδοκία ότι θα επιστρέψουμε σπίτι.» Η απάντησή του με άφησε άφωνο και βαθιά συγκινημένο.»
Ο Τomi ήταν παθιασμένος με το μπόουλινγκ, αλλά όσοι τον γνώριζαν καλά ήξεραν ότι η μεγάλη του αγάπη ήταν το τραγούδι. Είχε πλούσια, βαθιά βαρύτονη φωνή και συμμετείχε σε πολλές τοπικές μουσικές ομάδες που τραγουδούσαν σε όλο το Σποκέιν, όπως το Grandpa’s Sound και το Senior Serenaders. Το αποκορύφωμα της μουσικής του πορείας ήταν η συμμετοχή του, μετά από πρόσκληση, σε συναυλία στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης. Ήταν επίσης γνωστός σε όλους για το κοφτερό του πνεύμα, το μεταδοτικό του γέλιο και, πάνω απ’ όλα, για τη χαρά της ζωής που τον χαρακτήριζε. Τα αετίσια μάτια του πάντα έλαμπαν. Η προσφορά του θα μείνει αέναη και η μνήμη του θα τιμάται για πάντα από Αμερικανούς και Έλληνες.
Ο Σημαιοφόρος Tomi Zografos, του Πολεμικού Ναυτικού των Η.Π.Α., ποζάρει με την επίσημη στολή του, φέροντας τη χρυσή πουλάδα του Αεροπόρου του Ναυτικού, ένδειξη της πιστοποίησής του ως χειριστής. Η χρυσή γραμμή στο μανίκι υποδηλώνει τον βαθμό του Σημαιοφόρου, ενώ η γεμάτη αυτοπεποίθηση στάση του αντικατοπτρίζει την υπερηφάνεια των νέων αεροπόρων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. (Dr. Greg Zografos)
Ο Σημαιοφόρος Tomi Zografos, U.S. Navy Reserve, διακρίνεται εν πτήσει, στο πιλοτήριο ενός Grumman TBF/TBM Avenger. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος, με το χαρακτηριστικό τριθέσιο πιλοτήριο, τον επανδρωμένο πυργίσκο και τα εξωτερικά σημεία ανάρτησης οπλισμού, αποτέλεσε το πρότυπο τορπιλοπλάνο/βομβαρδιστικό του αμερικανικού ναυτικού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η φωτογραφία χρονολογείται από την μεταπολεμική υπηρεσία του Zografos στην Εφεδρεία του Ναυτικού, όπου επιχειρούσε με Avengers σε μη μάχιμο ρόλο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου διατήρησε την πτητική του επάρκεια και επανεκπαιδεύτηκε αργότερα σε μονοκινητήρια μαχητικά. Ο Zografos είχε προηγουμένως υπηρετήσει ενεργά στη Μοίρα Μαχητικών VF-44, πετώντας F6F Hellcat, κατά την εκπαίδευση της Mοίρας για δεύτερη πολεμική αποστολή στα μέσα του 1945. Ωστόσο, με το τέλος του πολέμου τον Αύγουστο του 1945, η ανάπτυξη ακυρώθηκε. Έτσι, αποδεσμεύτηκε από την ενεργό υπηρεσία και συνέχισε να πετά ως έφεδρος. (Dr. Greg. Zografos)
Ο Σημαιοφόρος Tomi Zografos διακρίνεται στα αριστερά, σε κοινωνική εκδήλωση με άλλους αεροπόρους του Πολεμικού Ναυτικού των Η.Π.Α., κατά τη διάρκεια ελεύθερου χρόνου, πιθανότατα σε λέσχη αξιωματικών στις Ηνωμένες Πολιτείες ή στο εξωτερικό, στο τελευταίο έτος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Όλοι οι αξιωματικοί φορούν την στολή υπηρεσίας του Ναυτικού, με αρκετούς να φέρουν εμφανώς τις χρυσές πτέρυγες του αεροπόρου του ναυτικού και διεμβολές εκστρατειών. Η ζεστή ατμόσφαιρα, τα ποτήρια σαμπάνιας και η χαλαρή στάση των ανδρών υποδηλώνουν μια στιγμή συντροφικότητας και ανάπαυλας εν μέσω του υψηλού επιχειρησιακού ρυθμού της ναυτικής αεροπορίας. Ο Zografos, υπηρετώντας τότε ως νέος αεροπόρος, πιθανότατα παρευρέθηκε στη συνάντηση αυτή κατά την περίοδό του στη Μοίρα VF-44 ή κατά τη διάρκεια προκεχωρημένης εκπαίδευσης για ανάπτυξη σε αεροπλανοφόρο. Η εικόνα αυτή προσφέρει μια σπάνια ματιά στην ανθρώπινη πλευρά της πολεμικής υπηρεσίας — γεμάτη συντροφικότητα, ηθικό και κοινή αποστολή μεταξύ νέων αξιωματικών του ναυτικού σε μια καθοριστική εποχή της αμερικανικής ιστορίας. (Dr. Greg Zografos)
Ο νεαρός Tomi Zografos ποζάρει με τους γονείς του, Panagiotes (Peter) και Anastasia Zografos, στο Spokane της Washington, γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Ο Tomi γεννήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1923 και ήταν το μοναχοπαίδι Ελλήνων μεταναστών από τη Νεμέα, κοντά στην Κόρινθο, στην Πελοπόννησο. Ο πατέρας του, Panagiotes (1886–1953), ήρθε στις Ηνωμένες Πολιτείες ως έφηβος και αρχικά εργάστηκε στους σιδηροδρόμους πριν εγκατασταθεί στο Σποκέιν, όπου διατηρούσε το Lyric Shoeshine Parlor στο κτήριο Lindell, προτού μεταφέρει την επιχείρησή του στο Paulsen Building. Σύμφωνα με οικογενειακές μαρτυρίες, ο Panagiotes ζήτησε νύφη από την Ελλάδα μέσω παραδοσιακού συνοικεσίου — την Anastasia (1899–1991). Παρά την αμήχανη πρώτη τους συνάντηση, ο γάμος τους ευδοκίμησε. Η Anastasia έγινε ιδιαίτερα γνωστή στην τοπική ελληνοαμερικανική κοινότητα, υπηρετώντας ως ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του τοπικού παραρτήματος των Daughters of Penelope στο Spokane. Αυτή η οικογενειακή φωτογραφία απαθανατίζει τις ρίζες μιας οικογένειας της οποίας ο γιος θα υπηρετούσε αργότερα ως πιλότος καταδιωκτικού αεροσκάφους του Πολεμικού Ναυτικού των Η.Π.Α. στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. (Dr. Greg Zografos)
Ο Σημαιοφόρος Tomi Zografos, USNR, διακρίνεται όρθιος στη δεύτερη σειρά από πίσω, στη μέση, κατά τη διάρκεια προ της πτήσης ενημέρωσης της εφεδρικής Μοίρας Μαχητικών στο NAS Astoria, στο πλαίσιο της θερινής εκπαίδευσης του 1951. Η εικόνα αποτυπώνει μια σπάνια στιγμή επαγγελματικής ετοιμότητας και ομαδικού πνεύματος, σε μια περίοδο κατά την οποία ο Zografos και ο συναδελφός του, James Paras, έγιναν γνωστοί στην Αμερική λόγω ενός επεισοδίου όπου αντήλλαξαν φράσεις στα ελληνικά εν πτήσει — προκαλώντας σύγχυση στους ασυρματιστές της Αεροπορίας και δημοσιεύματα στον Τύπο. Η εφημερίδα The Spokesman-Review (11 Αυγούστου 1951) ανέφερε χαρακτηριστικά: "Fighter Squadron Pilots Are Briefed by Lt. Comdr. Harvey Wick, Spokane, left, before a morning flight. From left, seated: Lt. (j.g.) Howard Woods, Spokane; Lt. Delbert Gibb, Opportunity; Lt. Ralph Smith, Spokane, and Lt. D. A. McPherson, Kennewick. Standing: Lt. (j.g.) James Paras, Opportunity; Lt. Edward Frutig, Pullman; Lt. Tomi Zografos, Spokane, and Lt. Emil Smyer, Pullman. Wick is 'CO." Η φωτογραφία απαθανατίζει μια γενιά πιλότων που, ακόμη και ως έφεδροι, συνέχισαν να προσφέρουν υπηρεσία με επαγγελματισμό και αίσθημα καθήκοντος, λίγα μόλις χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. (The Spokesman-Review)
Ο νεοανακηρυχθείς Ναυτικός Αεροπόρος Σημαιοφόρος Tomi Zografos, USNR, ποζάρει με υπερηφάνεια στο NAS Corpus Christi, Texas, λίγο μετά την απόκτηση των Χρυσών Πτερύγων του, τον Δεκέμβριο του 1943. Αφού αποφοίτησε από το Λύκειο Lewis and Clark, κατατάχθηκε στο Ναυτικό τον Σεπτέμβριο του 1942 και εισήχθη στο πρόγραμμα V-5 Naval Aviation Cadet. Ολοκλήρωσε την πρωτοβάθμια εκπαίδευση πτήσεων στο NAS Oakland και στο NAS Livermore, πετώντας Stearman Kaydet, και συνέχισε με βασική και προκεχωρημένη εκπαίδευση στο Corpus Christi. Εκεί εκτέλεσε σόλο πτήσεις με SNV-1 Valiant και SNJ-4 Texan, μαθαίνοντας σχηματισμούς, βολές και πτήσεις οργάνων. Στις 24 Δεκεμβρίου 1943, αναγνωρίστηκε επίσημα ως αεροπόρος του ναυτικού και προήχθη στον βαθμό του Σημαιοφόρου εξ΄εφεδρείας, του Αμερικανικού Ναυτικού. Αυτή η φωτογραφία αποτυπώνει μια ήσυχη στιγμή υπερηφάνειας και μετάβασης — από μαθητευόμενος σε έτοιμος για μάχη στρατιωτικός πιλότος. (Dr. Greg Zografos)
Sources:
1. Greg Zografos, personal correspondence with Dimitrios Vassilopoulos, 2024.
Oral history and genealogical background on the Zografos family, immigration, and community life in Spokane, WA.
2. Naval Aviator Flight Logbook of Tomi Zografos, May–December 1943.
Includes primary, basic, and advanced flight entries in N2S-3, SNV-1, and SNJ-4 aircraft. Private collection, Zografos family archive.
3. U.S. Navy Enlistment and Service Record of Tomi Zografos, 28 September 1942 entry,
V-5 Naval Aviation Cadet Program, National Cadet Aviation Board (NCAB), Seattle, WA.
4. Naval Air Training Command Graduation Records, NAS Corpus Christi, Texas.
Commissioning and designation of Ensign Tomi Zografos as a Naval Aviator, 24 December 1943.
5. The Spokesman-Review (Spokane, WA), February 29, 1944, p. 14. “Wears Gold Wings: Ensign Tomi Zografos, 20, son of Mr. and Mrs. Pete Zografos […] graduated from Corpus Christi, Texas, naval air station.”
6. The Spokesman-Review (Spokane, WA), August 11, 1951, p. 36. “Spokane Naval Air Reservists Are Summer-Training Now at Astoria.”
7. The Spokesman-Review (Spokane, WA), September 22, 1946, p. 46. “Miss Mary Ann Panagos to Wed Tomi Zografos.”
8. The Spokesman-Review (Spokane, WA), January 13, 1946, p. 34. “Engagement Told at Holiday Party.”
9. The Spokesman-Review (Spokane, WA), August 14, 1951, p. 6. “Strange Talk Puzzles Navy – Greeks in Air.”
